تکنولوژی جدید یعنی واقعی شدن تمام رویاهایی که تا قبل از این تنها یک خیال شیرین بوده است. چه باور کنید چه نه، آینده‌ی جهان با تکنولوژی‌های جدید دگرگون خواهد شد.
مهمان این قسمت از گفتگوی تخصصی، جناب آقای نیما حاجیان افراکتی، پژوهشگر و دانشجوی دکتری مدیریت تکنولوژی و آینده پژوهی می‌باشند.
همه‌ی ما در کودکی رویای سفر به مریخ با یک سفینه فضایی را داشتیم. احتمالا در آینده نزدیک سفر به مریخ امکان‌پذیر خواهد بود.
مطالعه و تحقیق در حوزه‌ی تکنولوژی هم برای افرادی که در این زمینه فعالیت می‌کنند و هم افراد عادی که به فناوری‌های روز دنیا علاقه دارند، بسیار جذاب است. برای درک بهتر تکنولوژی‌ها و فناوری‌های آینده، با ما همراه باشید تا در کنار مهمان عزیزمان آقای نیما حاجیان، دنیای ۱۰ الی ۲۰ سال آینده و تکنولوژی آن را با هم مرور کنیم:
- هوش مصنوعی و ماشین‌لرنینگ در صدر جدول تکنولوژی آینده
هوش مصنوعی (AI) شبیه‌سازی هوش انسان در ماشین است یا در واقع هوشی است که توسط ماشین‌ها ظهور پیدا می‌کند، در مقابل هوش طبیعی که توسط جانوران شامل انسان‌ها نمایش می‌یابد. اما پیش از هرچیز باید این موضوع را دانست که کلمه هوش، نشان دهنده امکان استدلال است. مثال ساده‌‌ی هوش مصنوعی، ربات‌ها هستند که هر روز با آنالیز دیتاهای مختلف به مرور باهوش‌تر می‌شوند و هوش آنها طی گذر زمان به انسان‌ها شبیه می‌شود. هوش مصنوعی در هر ماشین و تجهیزات الکترونیکی که از ویژگی‌های مرتبط با ذهن انسان مانند یادگیری و حل مسئله برخوردار باشد، استفاده می‌شود.
یادگیری ماشینی علمی است که باعث می‌شود رایانه‌ها بدون نیاز به یک برنامه صریح در مورد یک موضوع خاص یاد بگیرند. به عنوان زیر مجموعه‌ای از هوش مصنوعی، الگوریتم‌های یادگیری ماشینی یک مدل ریاضی بر اساس داده‌های نمونه یا داده‌های آموزش به منظور پیش‌بینی یا تصمیم‌گیری بدون برنامه‌ریزی آشکار، ایجاد می‌کنند. یادگیری ماشینی روی توسعه برنامه‌های رایانه‌ای تمرکز می‌کند؛ برنامه‌هایی که می‌توانند به داده‌ها دسترسی پیدا کنند. داده‌ها و اطلاعاتی که میتواند تصمیم بگیرد، نوآوری داشته باشد و کسب و کارها و به طور کلی جهان را دگرگون کند.
قابلیت‌های ماشین لرنینگ روز به روز بیشتر می‌شود. در حقیقت هوش مصنوعی و ماشین‌لرنینگ مانند کودکی خودمان هر روز بیشتر از قبل یاد می‌گیرند. افزایش یادگیری و توانایی این تکنولوژی جدید، جهان را دگرگون می‌کند. علاوه بر این ماشین لرنینگ و هوش مصنوعی مثل یک موتور محرک برای پیشرفت سایر تکنولوژی‌ها هستند.
هوش مصنوعی و ماشین لرنینگ، منبع اکثر نوآوری‌هایی است که در دهه‌ی آینده خواهیم دید.
- یکپارچه کردن تکنولوژی با اینترنت اشیاء
اینترنت اشیاء (IoT) به سیستمی از اشیای متصل به اینترنت گفته می‌شود که قادر به جمع‌آوری و انتقال داده‌ها از طریق یک شبکه بی‌سیم و بدون دخالت انسان هستند. امکانات شخصی، تجاری و … در اینترنت اشیا تقریبا بی‌نهایت است. اینترنت اشیاء به دستگاه‌ها اجازه می‌دهد که به هم متصل شده و با همکاری هم زندگی را آسان‌تر کنند.
دستگاه‌های هوشمند هرروز بیشتر می‌شوند. کافی است نگاهی به اطرافتان بیاندازید. خانه شما و تمام وسایل آن در آینده‌ای نه چندان دور هوشمند می‌شوند. البته خانه هوشمند تنها نمونه‌ای کوچک از تکنولوژی جدید است. مزارع هوشمند، لباس‌ها و هرآنچه که فکرش را نمی‌کنید در آینده نزدیک به اینترنت متصل خواهند شد.
دستگاه‌ها به‌طور پیوسته در حال جمع‌آوری و انتقال داده هستند و اینترنت اشیاء در آینده به طرز چشم‌گیری رشد می‌کند. این موضوع علاوه بر پیشرفت اینترنت اشیاء، باعث پیشرفت تکنولوژی در سایر زمینه‌ها مثل رشد هوش مصنوعی و بیگ‌دیتا هم می‌شود.
این فناوری در خانه، محل کار، کارخانه‌ها و صنایع مختلف کاربرد دارد. لباس‌های هوشمند، یخچال‌های هوشمند، دستیارهای دیجیتالی، سنسورها و تجهیزات متصل به اینترنت خیلی بیشتر از قبل پیشرفت کرده‌اند و احتمالا در آینده هم رشد بیشتری خواهند داشت.
جالب است بدانید که اینترنت اشیاء در سال‌های آینده به هوش اشیاء تبدیل می‌شود و دستگاه‌های هوشمند می‌توانند داده‌ها را تجزیه و تحلیل کنند و به طور مستقل تصمیم بگیرند. در نهایت دخالت انسان خیلی کمتر می‌شود. یکی از کاربردهای اصلی اینترنت اشیاء و هوش مصنوعی در خانه‌های هوشمند است.
- از لباس‌های هوشمند تا ساخت انسان‌های بدون محدودیت
تکنولوژی اولیه‌ای که در ابتدا به عنوان ردیاب و برای تناسب اندام مورد استفاده قرار گرفت، اکنون تمام صنعت مد و پوشاک را در بر گرفته است. آینده پژوهی صنعت مد، فرضیه‌ای را در این باره مطرح کرده است که در حال حاضر فاصله چندانی با واقعیت ندارد: در آینده نزدیک لباس‌ها به بهبود عملکرد انسان و زندگی سالم‌تر، ایمن‌تر و کارآمدتر کمک می‌کنند.
اما این همه دست آورد تکنولوژی جدید نیست. پیشرفت تکنولوژی تا جایی ادامه پیدا می‌کند که بشر با ادغام ژن‌ها و ترکیب انسان‌ها بتواند موجودات جدیدی خلق کند. موجوداتی که ممکن است در آینده به اسم انسان‌های عظیم، بدون محدودیت یا فرامرزی بشناسیم.
- بیگ دیتا و آنالیز پیشرفته اطلاعات
تکنولوژی بیگ دیتا یک وضعیت خاص است؛ وضعیتی که یک حجم باورنکردنی و متنوع از داده‌ها (با ساختار و بدون ساختار) با سرعت زیاد در حال رشد هستند. اما این داده‌ها چگونه به پیشرفت تکنولوژی، هوش تجاری و تکنولوژی آینده کمک می‌کنند؟
ما می‌توانیم به کمک آنالیز داده‌ها – تجزیه و تحلیل داده‌های بسیار پیشرفته که اغلب با استفاده از تکنیک‌های هوش مصنوعی و ماشین لرنینگ تقویت می‌شود – داده‌های بدون ساختار و پیچیده و بسیاری از مسائل غیر ممکن را درک کرده و حل کنیم. علاوه بر این می‌توان از آنالیز داده‌های کلان برای تصمیم‌گیری بهتر و حرکات استراتژیک تجاری استفاده کرد.
- بلاکچین
بلاکچین به زبان ساده در یک جمله خلاصه می‌شود، بلاکچین ثبت دیجیتالی معاملات است. این تکنولوژی جدید در حال حاضر برای ثبت معاملات دارایی‌های اینترنتی مانند بیت‌کوین و … استفاده می‌شود؛ اما کاربردهای شخصی و تجاری بلاکچین قطعا بسیار بیشتر است. در واقع آینده تجارت جهان تا حدود زیادی به این تکنولوژی وابسته خواهد بود.
بلاکچین زنجیره‌ای از داده‌ها است که هیچ شخصی نمی‌تواند تغییری در آن اعمال کند. این موضوع باعث می‌شود که این سیستم بسیار ایمن باشد. کنترل داده‌ها هم در بلاکچین امکان‌پذیر نیست و معاملات امن و مطمئن هستند. به همین دلیل احتمالا در آینده صنایع بیشتری از بلاکچین استفاده می‌کنند. تکنولوژی جدید بلاکچین یک روش فوق‌العاده برای ذخیره ایمن، احراز هویت و محافظت از داده‌ها است و یک تحول دیجیتال فوق‌العاده را در معاملات ایجاد کرده است. فناوری خاصی که میتواند بسیاری از جنبه‌های تجارت را متحول کند. علاوه بر این آینده اقتصاد به لطف بلاکچین بسیار قابل اعتماد است.
- رایانش ابری
برای ذخیره‌ی اطلاعات با هر حجمی، دیگر نیازی به فلش مموری، هارد اکسترنال، اینترنال یا سایر منابع ذخیره داده ندارید. همه اطلاعات شما میتواند به کمک اینترنت ذخیره شود. اطلاعاتی که می‌توانید در هر جای دنیا و هر سیستم دیگری به کمک اینترنت بازیابی کنید. اما این موضوع چه مزیتی دارد؟
داده‌ها به کمک رایانش ابری Cloud Computing و قابلیت ذخیره داده‌ها به صورت آنلاین به راحتی انتقال پیدا می‌کنند و تجزیه و تحلیل آنها به طرز چشم‌گیری آسان‌تر می‌شود. رایانش ابری (تجزیه داده‌ها به صورت هوشمند) بسیاری از پیشرفت‌های تکنولوژی را به سطح جدیدتری می‌رساند. رایانش ابری از دید کسب و کارهای آنلاین به معنای بهبود همکاری، بهره‌وری بیشتر و کاهش قابل توجه هزینه است.
- واقعیت مجازی و واقعیت افزوده
واقعیت مجازی (VR) شبیه‌سازی رایانه‌ای است که افراد می‌توانند محیطی ورای جهان واقعی را در یک محیط سه بعدی مصنوعی با استفاده از دستگاه های الکترونیکی مانند عینک مخصوص با صفحه یا دستکش مجهز به سنسورهای مرتبط تجربه کنند.
واقعیت افزوده (AR) از اطلاعات به صورت متن، تصویر، صوت و … در ترکیب با اشیای دنیای واقعی استفاده می‌کند. شما بدون عینک یا سنسور ممکن است یک میز، یک نوشته و یا حتی یک نمای طبیعی را ببینید و در کنار خود حس کنید، در حالی که واقعیت ندارد و تنها به کمک تکنولوژی ظاهر شده است. چیزی شبیه به داستان‌های تخیلی دوران کودکی.
ترکیب سه تکنولوژی واقعیت مجازی، واقعیت افزوده و واقعیت ترکیبی یعنی اینکه شما پس از این در خیالات خود زندگی می‌کنید. هیچ چیز به کمک این سه تکنولوژی جدید در جهان شما غیرممکن نیست. جهانی دیجیتالی که بشر در آینده نزدیک به طور کامل در آن غوطه‌ور می‌شود.
یکی از کاربردهای جذاب این دو تکنولوژی در متاورس یا دنیایی است که در آینده توسعه زیادی پیدا می‌کند. برای آشنا شدن با دنیایی که در آینده بیشتر در مورد آن می‌شنوید.
- ژنومیک و جهش ژنتیکی موجودات زنده
پیشرفت در محاسبات و تجزیه و تحلیل‌ها، جهش‌های باورنکردنی در درک ما از ژنوم انسان ایجاد کرده است. آینده تکنولوژی در حال تغییر در ساختار ژنتیکی موجودات زنده است. مثلا اصلاح جهش‌های DNA که میتواند منجر به بهبود سرطان یا سایر بیماری‌های خطرناک شود. علاوه بر این تشخیص به موقع یک بیماری شانس درمان را افزایش می‌دهد و ژنومیک میتواند یک بیماری را مدت‌ها قبل از بروز علائم تشخیص دهد.
- همکاری انسان و ربات در آینده (Cobot)
ربات‌ها به لطف هوش مصنوعی می‌توانند کارهای زیادی انجام دهند. شاید کمی عجیب باشد اما ربات‌ها در آینده نزدیک قادر به خلق آثار هنری، طراحی، حل مسئله، آنالیز دیتا، قدرت تصمیم‌سازی و … خواهند بود. البته در حال حاضر هم در عمل‌های جراحی و موارد دیگر کاربرد دارند. پس می‌توانیم انتظار داشته باشیم که فرآیندهای خلاقانه و هنری در آینده به سمت همکاری بیشتر انسان و ربات حرکت کند.
از آنجایی که ربات‌های امروزی خیلی باهوش‌تر از گذشته هستند و توانایی یادگیری دارند، می‌توانند بدون دخالت انسان به محیط خود پاسخ دهند و وظایف موردنیاز را انجام دهند. احتمالا در آینده در صنایع خاص انسان‌ها و ربات‌ها همکاری یکپارچه‌ای خواهند داشت که به آن “Cobot” گفته می‌شود.
- محاسبات و رایانه های کوانتومی در آینده تکنولوژی
محاسبات کوانتومی Quantum Computing مبتنی بر اصول نظریه کوانتوم است که رفتار انرژی و مواد را در سطح اتمی و زیر اتمی بررسی می‌کند. رایانه‌های کلاسیک که امروزه از آنها استفاده می‌کنیم، فقط می‌توانند اطلاعات را در بیت‌هایی بر اساس سیستم ۰ و ۱ رمزگذاری کنند. اما رایانه‌های کوانتومی ساختاری کاملا متفاوت دارند.
کامپیوترهای کوانتومی، سیستم‌هایی با قدرت و سرعت غیرقابل تصور هستند. محاسبات کوانتومی قادر است مسائلی را حل کند که تا پیش از این غیر قابل حل بوده است. محاسبات کوانتومی باعث می‌شود که تکنولوژی پیشرفته فعلی ما چیزی شبیه عصر حجر باشد. محاسبات کوانتومی در حال حاضر تا حد زیادی به آزمایشگاه‌ها محدود شدهاست، اما ما می‌توانیم اولین رایانه کوانتومی تجاری و بلوغ تکنولوژی جدید را در همین دوران و کمتر از ده سال آینده ببینیم.
- چاپ سه بعدی، چهار بعدی و ساخت مواد طبیعی
چاپ سه بعدی، فرآیندی است که در آن چاپگر سه بعدی با قرار دادن لایه به لایه مواد مطابق با مدل دیجیتالی سه بعدی، اشیای سه‌بعدی را ایجاد کند. نسل بعدی این تکنولوژی مربوط به پرینترها و اشیا ۴ بعدی است.
چاپ ۴ بعدی فرایندی است که از طریق آن یک شی چاپ شده سه بعدی بر اثر تأثیر انرژی‌های ورودی و خارجی مانند دما، نور یا سایر محرک‌های محیطی، خود را به ساختار دیگری تبدیل کند.
اگرچه چاپ سه بعدی ممکن است در مقایسه با سایر تکنولوژی های جدید کمی جا افتاده باشد، اما تکنولوژی چاپ سه بعدی و ۴ بعدی کاربردهای بسیار گسترده‌ای در تکنولوژی آینده خواهند داشت و یکی از فناوری‌های کاربردی در آینده باشند که جهان را دگرگون خواهد کرد.
- فناوری نانو و علم مواد
نانو تکنولوژی بخشی از علم است که روی کنترل و ساخت ماده در مقیاس اتمی و مولکولی تمرکز می‌کند. موادی که اندازه آنها حدودا ۱۰۰ نانومتر است. فناوری نانو معمولا برای ساخت محصولاتی استفاده می‌شود که از قطعات کوچک استفاده می‌کنند، مانند دستگاه‌های الکترونیکی، کاتالیزورها و حسگرها. توانایی روزافزون ما در درک و کنترل مواد در مقیاس کوچک باعث تولید مواد و محصولات جدید در آینده می‌شود. محصولات هیجان‌انگیزی مانند نمایشگرهای خم شونده که دنیای تولید کالا را به کلی تغییر می‌دهند.
- تشخیص چهره و بینایی رایانه‌ای
یکی دیگر از فناوری‌هایی که رشد بیشتری خواهد داشت، تشخیص چهره توسط ماشین‌ها است. در حال حاضر ربات‌ها می‌توانند ببینند، صحبت کنند و حتی فکر کنند، پس تشخیص چهره نباید چیز خیلی عجیبی باشد. این فناوری به ماشین‌ها این امکان را می‌دهد تا جهان پیرامون خود را به صورت بصری تفسیر کنند. این تکنولوژی در موارد امنیتی کاربرد زیادی دارد.
- وسایل نقلیه خودران و فناوری لذت‌بخش برای انسان‌ها
وسایل نقلیه هوشمند و خودران سال‌ها است که مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است؛ اما این ماشین‌ها از در اوایل همین دهه یعنی از سال ۲۰۲۰ رشد و توسعه بیشتری پیدا کرده‌اند. هوشمندسازی انواع اتومبیل، تاکسی، کامیون و کشتی در آینده امکان‌پذیر خواهد بود و نوآوری عظیمی انتظار بشر را خواهد کشید. البته در حال حاضر هم ماشین‌های بدون راننده وجود دارند؛ اما این فناوری بصورت تکامل یافته و بالغ گسترش بیشتری خواهد یافت. در همین دهه ماشین‌های هوشمند متحول می‌شوند و دیگر انسانی پشت فرمان اتومبیل‌ها نخواهیم دید.
- متاورس
متاورس این پتانسیل را دارد که به طور اساسی نحوه زندگی ما را تغییر دهد. اما اینکه دقیقاً چگونه این دنیای سه بعدی، زندگی ما را متحول خواهد کرد، هنوز به طور کامل مشخص نیست. این مسأله تا حدی به این دلیل است که فناوری مورد نیاز برای تغییر اساسی و ورود به دنیای متاورسی به طور کامل محقق نشده است و مشخص نیست که کاربران چگونه از متاورس استفاده خواهند کرد.
طرفداران این تکنولوژی اینگونه استدلال می‌کنند که اگر زیرساخت‌های آن به درستی انجام شود، دنیای مجازی متاورس، کسب و کارهای دورکار را افزایش می‌دهد، همکاری را بهبود می‌بخشد، آموزش را سرعت می‌بخشد، نیاز به فضای اداری را کاهش می‌دهد و به طور کلی فضای کاری را به مکانی شادتر تبدیل می‌کند. مارک زاکربرگ، مدیر غول رسانه‌های اجتماعی نیز در اواخر سال ۲۰۲۱ نام فیس‌بوک را به متا تغییر داد. این تغییر نام، اهمیت مفهومی را نشان داد که هنوز وجود ندارد.
اصطلاح متاورس که برای اولین بار توسط نیل استفنسون نویسنده داستان‌های علمی تخیلی در سال ۱۹۹۲ و در رمان تصادف برف Snow Crash ابداع شد، عموماً به یک دنیای دیجیتال سه بعدی اشاره می‌کند که در آن مردم به کار و بازی مشغول هستند.
ممکن است ۵ تا ۱۰ سال دیگر طول بکشد تا مسائل فنی دنیای متاورس انجام شود. حل کردن قرارداد‌های تجاری و مسائل مربوط به حریم خصوصی ممکن است حتی بیشتر هم طول بکشد. اما پس از فراهم شدن زیرساخت‌های دنیای متاورس، امکانات زیادی را فراهم می‌کند.
- تکنولوژی NFT
NFT مخفف Non-Fungible Token به معنای توکن غیرقابل تعویض است و به عنوان یک دارایی دیجیتال با مالکیت مشخص از طریق فناوری قرارداد هوشمند در بلاکچین قرار می‌گیرد. بنابراین به NFT امکان خرید، فروش، معامله یا انتقال را می‌دهد.
توکن‌های غیرقابل تعویض یک فناوری نسبتاً جدید هستند که به دلیل ظهور بلاکچین و ارز‌های دیجیتال محبوب شده‌اند. بلاکچین به داده‌ها اجازه می‌دهد تا به صورت شفاف و تغییرناپذیر در یک زنجیره به هم پیوسته از رکورد‌ها به نام بلوک نگهداری شوند. این داده‌ها را می‌توان برای موارد مختلف استفاده کرد، از داده‌های مصرف‌کننده در برنامه‌های بازاریابی و وفاداری گرفته تا کل سیستم‌های ارزی. در نتیجه، سوابق بلاک چین به یک طبقه دارایی تبدیل می‌شود که توسط قرارداد‌های هوشمندی که نقض یا کلاهبرداری در آن غیرممکن است، نگهداری می‌شوند.
این کلاس‌های دارایی که توسط بلاک چین تأمین می‌شوند می‌توانند دو نوع باشند – دارایی قابل تعویض یا دارایی غیرقابل تعویض. تعویض‌پذیری به خاصیتی اطلاق می‌شود که اجازه می‌دهد دارایی‌ها با دیگری بدون تغییر در ارزش مبادله شوند یا اجازه می‌دهد یک دارایی به جای دیگری در نظر گرفته شود. ارز فیات معمولی خاصیت تعویض‌پذیری دارد، به این معنی که ارزش یک دلار با دلار دیگر برابر است.
دارایی‌های غیرقابل تعویض یا غیرقابل تعویض ارزش ذاتی خود را دارند و نمی‌توانند به این راحتی در مقابل دیگری قرار گیرند. به عنوان مثال، املاک و مستغلات خاصیت تعویض‌پذیری ندارند. آثار هنری نیز همین طور هستند. NFTها، بر خلاف ارز‌های دیجیتال غیرقابل تعویض هستند و در این دسته دارایی قرار می‌گیرد. با این حال، رمزارز با قابلیت تعویض آن تا حدودی شبیه ارز‌های فیات است که ما روزانه استفاده می‌کنیم.
NFTها، به دلیل ماهیت خود، شبیه دارایی‌های فیزیکی با خط مالکیت و منشأ مشخص هستند. با این حال، از آنجایی که NFTها بر بستر زیرساخت‌های دیجیتال فناوری اطلاعات ساخته شده‌اند، دارایی‌های متنوعی را که در دنیای واقعی وجود ندارد را می‌توان به ان اف تی تبدیل کرد. برای مثال، می‌توان یک توکن غیرقابل تعویض از آواتار بازی یا یک فایل با فرمت تبادل گرافیکی ایجاد کرد.
اولین NFT شناخته شده با تعریف فعلی خود توسط هنرمند آمریکایی کوین مک کویKevin McCoy و کارآفرین آمریکایی آنیل دش Anil Dash ساخته شد. این دو یک انیمیشن هشت ضلعی ساختند، اولین اثر هنری که مالکیت مبتنی بر قرارداد هوشمند دارد. جالب اینجاست که این انیمیشن با عنوان Quantum قبل از ابداع رسمی اصطلاح NFT ساخته شد و در سال ۲۰۲۱، Quantum توسط ساتبیز Sotheby’s به حراج گذاشته شد. این مثال از NFT اولیه نشان می‌دهد که چگونه توکن‌های غیرقابل تعویض را می‌توان با ارزش زیادی معامله کرد و با کلاس‌های دارایی سنتی مانند املاک، فلزات گرانبها، هنر‌های فیزیکی و غیره میتواند رقابت کند.
در واقع، توکن‌های غیر قابل تعویض یا NFTها در عصر متاورس بسیار حیاتی‌تر می‌شوند. دنیای دیجیتال یا مجازی که در آن افراد و اشیاء به‌عنوان آواتار وجود دارند و می‌توانند با محیط اطراف خود تعامل داشته باشند. در چنین محیط‌های دیجیتالی غنی، NFTها فرصت‌هایی را برای مالکیت دارایی و اقتصاد دنیای واقعی باز می‌کنند و پایه‌های یک سیستم حکومتی را می‌سازند. هوش مصنوعی AI یکی دیگر از فناوری‌های مرکزی برای درک NFT است، زیرا ژنراتور‌های NFT مبتنی بر هوش مصنوعی مانند StarryAI، Fotor، DeepAI و … در خط مقدم قرار دارند.
