مهریه، به عنوان یکی از اصول حقوقی در اسلام و در برخی قوانین ملی، به مالیتی اشاره دارد که مرد به عنوان نشان از تعهد و پایبندی به همسرش در زمان عقد نکاح به او پرداخت می‌کند. این پرداخت ممکن است به صورت نقدی، اموال، یا هر چیزی که ارزش مالی داشته باشد انجام شود.
قانونا، عدم ذکر مهر در عقد یا تعیین شرایطی مانند عدم وجود مهر، اعتبار عقد را تحت تاثیر نمی‌گذارد، با این حال، این شرایط به عنوان باطل شناخته می‌شوند. با این حال، در موارد خاصی مانند ازدواج موقت، عدم ذکر مهر می‌تواند باعث بطلان عقد شود.
دریافت مهریه
زن برای دریافت مهریه می‌تواند به دو راه مختلف مراجعه کند: اول، از طریق دادگاه خانواده که در این صورت دادخواست مهریه را به دادگاه ارائه می‌دهد و دادگاه بر اساس قوانین مربوطه به وصول مهریه رسیدگی می‌کند. دوم، می‌تواند به دفتر ازدواج مراجعه کرده و درخواست صدور اجرائیه مهریه را ارائه دهد.
تشخیص اینکه کدام یک از این راه‌ها برای وصول مهریه مناسب‌تر است و به زودی به نتیجه می‌رسد، نیازمند مشاوره حقوقی و تخصصی است. بهتر است قبل از اقدام، به وکیل آنلاین متخصص در امور مهریه و حقوق خانواده مراجعه کرده و نظر او را دریافت کنید تا به بهترین شکل این مسئله را حل کنید و حقوق خود را حفظ کنید.
فرایند مطالبه مهریه توسط زن
در فرایند مطالبه مهریه توسط زن، امکان وجود دارد که او، همزمان با مطالبه مهریه، تقاضای توقیف اموال بدهکار، یعنی شوهر، را نماید. این اقدام، مطابق با قوانین حقوقی و قانونی، برای زن امکان‌پذیر است و به او اجازه می‌دهد که از اموال شوهر به عنوان تضمین برای وصول مهریه استفاده کند.
در این حالت، زن به عنوان خواهان (طرفی که حقوق و مطالبات دارد) در دعوای مهریه ایفای نقش می‌کند، در حالی که شوهر به عنوان خوانده و بدهکار (طرفی که باید اقدامات لازم را برای پرداخت مهریه انجام دهد) در این فرایند شرکت می‌کند.
از طرف دیگر، زن در این موقعیت می‌تواند به دادگاه درخواست توقیف اموال شوهر را نماید، که شامل اموال منقول (مانند خودرو، موبایل، لوازم خانگی و غیره) و غیر منقول (مانند خانه، زمین، وسایل خانه و غیره) می‌شود. این اقدام با هدف تضمین وصول مهریه و جبران خسارت‌های مالی زن صورت می‌گیرد.
استفاده از این روش، به زن این امکان را می‌دهد که بهترین راهکارها برای وصول مهریه را انتخاب کند و مطالبات حقوقی خود را به بهترین شکل ممکن پیگیری کند. اما برای اینکه این فرآیند به درستی و بهینه انجام شود، توصیه می‌شود که از خدمات مشاوره حقوقی متخصص در این زمینه استفاده شود تا به نتیجه مطلوب دست یابد.
شرایط مطالبه مهریه در قانون جدید
شرایط مطالبه مهریه در قانون جدید، با توجه به منابع فقهی که به عنوان مبنای استنباط این اصول مورد استفاده قرار می‌گیرند، تغییرات چندانی نکرده‌اند. با این حال، قانونگذار در جهت ایجاد نظم و تنظیم مواجهه با محدودیت‌هایی در وصول مهریه تلاش نموده است.
یکی از این محدودیت‌ها این است که در یک دوره زمانی، تنها تا سقف ۱۱۰ سکه، صدور دستور جلب و بازداشت برای مطالبه مهریه مورد قبول قرار می‌گرفت. اما پس از این دوره، نه قانونگذار بلکه ریاست قوه قضاییه، مطابق با یک دستور العمل، به طور کلی قضات را از صدور حکم و دستور جلب برای مهریه منع کردند.
این تغییرات هدف خاصی دارند؟ ممکن است این اقدامات به منظور کنترل و منظم‌سازی فرآیند مطالبه مهریه و جلوگیری از سوءاستفاده‌ها یا تعارضات ناخواسته مالی باشند. همچنین، این اقدامات ممکن است به منظور ارتقای کیفیت و اصلاح فرآیندهای قضایی و اجرایی مرتبط با مهریه صورت گرفته باشند.
به طور کلی، این تغییرات نشان دهنده تلاش قانونگذار و نهادهای قضایی برای بهبود وضعیت و ارتقای نظام حقوقی مرتبط با مهریه است، تا این مسئله به نحو مطلوب‌تری مدیریت شود و حقوق زنان و مردان در این زمینه حفظ شود.
با توجه به دستورالعمل جداگانه ای که در سالهای اخیر به اجرایی شدن مهریه مربوط می‌شود، ابتدا لازم است که مهریه به صورت اسناد رسمی لازم‌الاجرا جمع آوری شود و از اداره پنجم اجرای ثبت تایید گردد. اگر در این مرحله مالی کشف نشود، تنها زوجه (زن) مجاز به مراجعه به دادگاه‌های خانواده پس از اتمام مراحل در اداره اجرای ثبت خواهد بود.
مطالبه مهریه از پدر شوهر
در شرایط مربوط به مطالبه مهریه از پدر شوهر، اصولاً مسئولیت پرداخت مهریه بر عهده شخص زوج است و تنها مهریه از مالی که به عنوان مالک زوج در نظر گرفته می‌شود، قابل توقیف و وصول است. با این حال، در موارد استثنایی ممکن است به اشخاص دیگری نیز مراجعه شود. این موارد عبارتند از:
- زمانی که شخص ثالثی مانند پدر زوج پرداخت مهریه را تضمین کرده باشد.
- زمانی که شخص دیگری با امضاء و قبول ضمن عقد نکاح، به پرداخت مهریه تعهد کرده باشد.
بنابراین، در این موارد استثنایی، ممکن است مسئولیت پرداخت مهریه به شخصی دیگر از زوج واگذار شود. این تدابیر به منظور اطمینان از وصول مهریه و جلوگیری از سوءاستفاده‌ها و تضمین حقوق زنان و مردان در روند ازدواج و مطالبه مهریه انجام می‌شود.
مهریه عندالاستطاعه
در گذشته، به منظور محدود کردن امکان مطالبه بی‌دلیل مهریه از سوی زن، معمولاً آن را مربوط به شرط عندالاستطاعه می‌نمودند. این به معنای آن بود که مهریه فقط در صورتی قابلیت اعمال داشت که زن به اندازه‌ای در امکان آن بوده باشد. این شرط اهمیتی داشت که زمانی که زن توانایی مالی برای توقیف مهریه را نداشته باشد، دیگر قادر به ممنوع‌الخروجی از کشور شوهر خود نبود یا حکم جلب او را دریافت نمی‌کرد.
اما در حال حاضر، با توجه به محدودیت‌ها و شرایطی که برای مطالبه مهریه اعمال شده است، می‌توان گفت که تمامی مهریه‌ها به نوعی عندالاستطاعه هستند. به این معنا که حتی اگر زن مهریه را مطالبه کند، امکان اعمال فشار زیادی بر روی شوهر وجود ندارد به جز ممنوع‌الخروجی از کشور.
در مقابل عندالاستطاعه، شرط عندالمطالبه نیز وجود دارد که به طور مطلق در خصوص تمامی بدهی‌ها قابل تصور است. به عبارت دیگر، زمانی که مطالبه مهریه از سوی زن انجام می‌شود، زمینه قابلیت پرداخت آن توسط شوهر باید وجود داشته باشد.
به طور کلی، این شرایط و محدودیت‌ها به منظور مقابله با سوءاستفاده‌ها، حفظ حقوق زنان و مردان و ایجاد تعادل در روابط خانوادگی و اجتماعی اعمال می‌شوند.
نکات حقوقی مطالبه مهریه و توقیف اموال شوهر
در مطالبه مهریه و توقیف اموال شوهر، توجه به نکات حقوقی بسیار حائز اهمیت است. در اینجا به بررسی سه نکته حقوقی مهم در این زمینه می‌پردازیم:
- امکان اجرای مهریه: مهریه به دو صورت کلی قابل اجرا است؛ یکی از طریق مراجعه به دادگاه خانواده و دیگری از طریق مراجعه به دایره اجرای ثبت که در اداره ثبت اسناد محل وقوع ازدواج مستقر است. این دو روش به زن این امکان را می‌دهند که به منظور وصول مهریه اقدام کند.
- قیمت مهریه: در صورتی که مهریه به شکل سکه یا طلا باشد و شوهر نتواند اصل آن را پرداخت کند، قیمت روز مطالبه آن (روزی که زن از طریق اجرای ثبت یا دادگاه مهریه را مطالبه می‌کند) به عنوان ملاک اجرای قانونی حکم در نظر گرفته می‌شود. اگر سند ازدواج رسمی نباشد، زن باید از طریق تسلیم دادخواست به دادگاه اقدام کند تا مهریه خود را دریافت کند.
- اعسار در پرداخت هزینه دادرسی: در صورتی که زوجه از پرداخت هزینه دادرسی ناتوان باشد، می‌تواند دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را به پیوست دادخواست مهریه ارایه دهد. در این صورت، دادگاه به اولویت بررسی این خواسته پرداخته و در صورت اثبات اعسار، زوجه از پرداخت هزینه دادرسی معاف می‌شود.
به طور کلی، این نکات حقوقی به منظور ایجاد حقوق و تضمین وصول مهریه به نحو انسب و مقتضی برای زنان و مردان در موارد مختلف ازدواج اعمال می‌شوند و به ایجاد تعادل در روابط خانوادگی و اجتماعی کمک می‌کنند.
اگر مرد ادعا کند که قبلا مهریه را پرداخت کرده است
پس از مطالبه مهریه توسط زن، در صورتی که مرد ادعا کند که قبلا مهریه را پرداخت کرده است، او می‌تواند با اقدامات حقوقی مناسب به مطلوب و مقصود خود برسد. این اقدامات می‌تواند شامل دو مرحله اصلی باشد:
- تقدیم لایحه پاسخ به ادعای گرفتن مهریه به دادگاه: اگر مطالبه مهریه از طریق دادگاه صورت گرفته باشد، مرد مدعی می‌تواند با تقدیم لایحه پاسخ به ادعای گرفتن مهریه، ادعای خود را ارائه کرده و دلایل و مدارک خود را برای اثبات پرداخت مهریه ارائه کند. این اقدام به منظور اثبات وجود پرداخت قبلی مهریه و جلوگیری از پرداخت مجدد مهریه انجام می‌شود.
- تقدیم دادخواست ابطال اجراییه به اداره اجرای ثبت: در صورتی که مطالبه مهریه از طریق اداره اجرای ثبت صورت گرفته باشد، مرد مدعی می‌تواند با تقدیم دادخواست ابطال اجراییه، به معامله خود با زن اعتراض کرده و اثبات کند که مهریه از قبل پرداخت شده است و اجراییه جدیدی اعمال نشود. این اقدام نیز به منظور جلوگیری از پرداخت دوباره مهریه و حفظ حقوق مالی مرد است.
با توجه به اهمیت و حساسیت این مسئله، توصیه می‌شود که مرد مدعی از خدمات یک وکیل یا مشاور حقوقی متخصص در این زمینه استفاده کند تا به نتیجه مطلوب و قانونی برسد و حقوق خود را به بهترین شکل ممکن حفظ کند.
مطالبه مهریه از اجرای ثبت
برای مطالبه مهریه از اجرای ثبت، زن می‌تواند با داشتن سند رسمی ازدواج به دفتر ازدواج و سپس دایره اجرای ثبت (مستقر در اداره ثبت اسناد محل وقوع ازدواج) مراجعه کند. در این مرحله، زن می‌تواند در فرم خاصی که در آن دایره موجود است، تقاضای شروع عملیات اجرایی را ارائه کند. به علاوه، زن می‌بایست مبلغ نیم عشر یا ۵ درصد هزینه اجرایی را پرداخت کند که بعدها این مبلغ از شوهر اخذ خواهد شد.
پس از اعلام مطالبه مهریه، اجراییه به شوهر ابلاغ می‌شود و به او ۱۰ روز مهلت داده می‌شود تا مطالبات همسرش را پرداخت کند. در صورتی که شوهر در این مدت دین خود را نپردازد، زن می‌تواند با ارائه اطلاعات مربوط به اموال و دارایی‌های شوهر به اجرای ثبت، تقاضا کند تا اموال او توقیف شود. همچنین، زن می‌تواند با معرفی مطالبات شوهر از اشخاص دیگر یا موجودی حساب‌های بانکی او، تقاضای توقیف این دارایی‌ها را داشته باشد.
علاوه بر این، زن می‌تواند تقاضای توقیف حقوق شوهر را از سازمان‌ها و موسسات دولتی یا خصوصی داشته باشد. تا میزان یک چهارم حقوق شوهر می‌تواند توقیف شود، مادام که شوهر متاهل است، و یک سوم آن می‌تواند توقیف شود در صورتی که زن و شوهر از یکدیگر جدا شوند. این اقدامات به منظور تضمین وصول مهریه و حفظ حقوق مالی زن در روند ازدواج و پس از آن انجام می‌شوند.
گرفتن مهریه از طریق دادگاه
برای گرفتن مهریه از طریق دادگاه، اگر زن اقدام از طریق اداره اجرای ثبت را انجام داده و مالی قابل توقیف از سوی شوهر یافت نشد، می‌تواند با تقدیم دادخواست حقوقی به دادگاه ویژه خانواده، مهریه خود، هزینه ابطال تمبر و حق الوکاله وکیل را مطالبه کند.
در این روش، زن اقدام ابتدا را از طریق اداره اجرای ثبت انجام داده و پس از عدم یافتن مال قابل توقیف، به مرحله دادگاه می‌رود. در دادگاه ویژه خانواده، با توجه به مدارک و شواهد ارائه شده، دادگاه به بررسی موضوع مهریه و ادعاهای زن و شوهر می‌پردازد و تصمیمات لازم را اتخاذ می‌کند.
مطالبه مهریه از سهم الارث زوج
در مورد مطالبه مهریه از سهم الارث زوج، باید توجه داشت که مهریه معمولاً از مسئولیت زوج است و از وی مطالبه می‌شود. اما در صورتی که مهریه مطالبه نشود یا شوهر نتواند مهریه را پرداخت کند، می‌تواند از سهم الارث زوج به عنوان تضمین برای پرداخت مهریه استفاده کند. این کار معمولاً از طریق دادگاه انجام می‌شود، زیرا در اداره اجرای ثبت با محدودیت‌های فراوانی روبرو است و انجام آن در دادگاه به سهولت انجام می‌پذیرد.
در نهایت، لازم به ذکر است که مطالبه مهریه از سهم الارث زوج در دادگاه به صورت یک رویه مشخص و با سهولت انجام می‌شود و این موضوع به زن امکان می‌دهد تا به راحتی حقوق مالی خود را دریافت کند.
مهریه در نکاح موقت
در نکاح موقت، مهریه به عنوان یکی از اجزای عقد حضور دارد، اما فرایند مطالبه آن به دلیل ماهیت مختلف این نوع عقد، با نکاح دائم تفاوت دارد. در نکاح دائم، امکان مراجعه به اداره اجرای ثبت وجود دارد که این امر فرآیند مطالبه مهریه را تسهیل می‌کند، اما در نکاح موقت، اکثرا سند نکاح معمولی است و قابلیت مراجعه به اداره اجرای ثبت را ندارد. بنابراین، زن می‌بایست به صورت مستقیم به دادگاه خانواده مراجعه کند تا مهریه خود را مطالبه کند.
با توجه به مفاهیم مربوط به توقیف اموال شوهر بابت گرفتن مهریه، می‌توانیم انواع مالی را که قابل توقیف هستند عبارتند از:
- اموال غیر منقول مانند آپارتمان، زمین، مغازه و هر نوع ملک غیر منقول.
- وسایل نقلیه مانند خودرو یا هر نوع وسیله نقلیه دیگر.
- حساب‌ها و سپرده‌های بانکی موجود در بانک.
- سهام شرکت‌ها و اوراق بهادار.
- اموال موجود نزد شخص ثالث که متعلق به بدهکار است.
این اقدامات به منظور اطمینان از وصول مهریه و حفظ حقوق مالی زن در مورد نکاح موقت انجام می‌شود ، که معمولاً دارای ماهیت مخصوص و موقتی است و به دلیل عدم وجود سند رسمی ازدواج، فرایند مطالبه مهریه از طریق دادگاه از اهمیت بالایی برخوردار است.
