هواپیماهای دشمن چگونه تسلیم موشک‌های ایرانی شدند؟/کسی باورنمی‌کرد

سجاد ریاحی کارگردان مستند «تغییر مأموریت» همزمان با عرضه اینترنتی و پخش تلویزیونی این مستند در گفتگو با خبرنگار مهر درباره آن توضیح داد: چندین سال است که بنده درباره نقش مقام معظم رهبری در موضوعات مختلف کشور که با هدایت و حمایت ایشان مدیریت شده و به نقطه مثبتی رسیده است، کار می‌کنم و درباره سوژه‌های مختلفی هم تا به امروز پژوهش کرده‌ام. یکی از این موضوعات نقش ایشان در خودکفایی نیروهای نظامی بود که سوژه بسیار جذابی برای خودم بود.
وی ادامه داد: برای این کار ما پژوهش گسترده‌ای انجام دادیم به‌خصوص که نیروهای نظامی ما شامل ارتش و سپاه می‌شود که هر کدام نیروهای زیرمجموعه دریایی، زمینی، هوایی و پدافند دارند. در نهایت به موضوع ارتش و مشخصاً نیروی هوایی رسیدیم و متوجه شدیم که استارت اولیه خودکفایی در مسائل نظامی، از نیروی هوایی ارتش کلید خورده و حمایت رهبری هم از همافران نیروی هوایی در همان مقطع آغاز می‌شود.
این مستندساز افزود: برای صحبت از موضوعات نظامی می‌توان دو مقطع را در نظر گرفت، یکی سال‌های پیش از انقلاب که به‌طور کامل تجهیزات خریداری می‌شد و هیچ اجازه‌ای برای تعمیر و حتی باز کردن قطعات خریداری شده وجود نداشته، مقطع دیگر بعد از انقلاب است که بخشی از این تجهیزات مانند هواپیماها در ایران موجود بوده و همزمان مستشاران آمریکایی هم ایران را ترک کرده بودند. طبیعتاً در این مقطع تعمیر، نگهداری و تأمین قطعات این هواپیماها با مشکل مواجه شد. همافران نیروی هوایی در این شرایط به این جمع‌بندی می‌رسند که باید خودشان این هواپیماها را تعمیر کنند تا قابل استفاده شوند.
ریاحی گفت: ایده اولیه این حرکت از درون نیروی هوایی و از سوی همافرها شکل می‌گیرد که تخصص این حوزه را هم داشته‌اند. این ماجراها هم مربوط به پیش از ورود شهید ستاری به نیروی هوایی ارتش است. شهید ستاری در سال ۶۵ فرمانده نیروی هوایی می‌شوند و از جهاد خودکفایی نیروها حمایت می‌کند. مستند ما از ابتدای انقلاب تا سال ۶۵ را روایت می‌کند؛ مقطعی که بسیار جدی‌تر و حساس‌تر از مقطعی بوده است که در فیلم سینمایی «منصور» به تصویر درآمده است.
وی در تشریح حساسیت‌های موجود در آن مقطع تاریخی و نبود حمایت‌های لازم از نیروهای متخصص داخلی هم گفت: هواپیمای اف چهارده در آن مقطع از بالاترین تکنولوژی هوایی روز دنیا برخوردار بود و طبیعی بود بدنه ارتش زیر بار این مسئله نرود که یک جوان ۲۵ ساله بگوید من می‌توانم این هواپیما را بازسازی کنم و قطعاتش را بسازم. طبیعی بود کسی باور نکند. همافر عطاءالله بازرگانی همین جوان ۲۵ ساله‌ای است که امروز امیر سرتیپ شده‌اند. آن‌ها آن زمان با همکارانشان این ایده را مطرح می‌کنند که داستان اتفاقاتی که برای‌شان رخ می‌دهد در فیلم روایت شده است.
وقتی حضرت آقا جرأت ریسک به جوانان نیروی هوایی داد
این مستندساز تأکید کرد: تصور اینکه ما خودمان می‌توانیم قطعات نظامی را تولید کنیم تا اوایل انقلاب به‌طور کامل در کشور وجود نداشت و طبیعی هم بود چرا که تا پیش از آن همواره این مستشاران نظامی بودند که انجام این کارها را برعهده داشتند. هواپیما هم چیزی نیست که بتوان بر روی آن ریسک کرد چراکه اگر تعمیر قطعه‌ای به اشتباه صورت بگیرد هواپیما زمین می‌خورد و سرنشینانش از بین می‌روند. به همین دلیل قبول پیشنهاد مطرح شده در این بخش ریسک بالایی داشته است. در آن مقطع حضرت آقا جرأت این ریسک را به این جوانان نیروی هوایی می‌دهند. نکته مهم مستند هم همین است.
وی افزود: از ابتدای تشکیل جهاد خودکفایی تا اواخر جنگ صدها پروژه اجرایی می‌شود که همه آن‌ها هم تقریباً موفقیت‌آمیز بوده‌اند و ما در این مستند تنها سراغ دو نمونه از این پروژه‌ها رفته‌ایم. دو پروژه به‌صورت همزمان در سال‌های ۶۴ و ۶۵ اتفاق می‌افتد که یکی از آن‌ها مربوط به هواپیماهای اف ۱۴ بود که موشک‌های‌شان در حال اتمام بود و بدون موشک هم کاربردی در جنگ نداشتند. در آن مقطع دو راه پیشنهاد می‌شود. یکی خرید موشک از خارج از کشور بود. موشک‌هایی که موشک هوا به هوا محسوب می‌شد و کاربرد پدافندی برای ما داشت. فقط هم آمریکا از این موشک‌ها در اختیار داشت. قطعاً هم بعد از انقلاب آمریکا هیچ سلاحی را در اختیار ما قرار نمی‌داد.
ریاحی ادامه داد: در این شرایط نیروهای خودکفایی ارتش به این نتیجه می‌رسند که موشک دیگری را که آن زمان موجود داشتند، به جای موشک‌های سازمان اف ۱۴ مورد استفاده قرار دهند. اجرای این ایده پروژه عجیب و غریب و سخت بوده و مشکلاتی متعددی هم در مسیر آن وجود داشته است. رهبر انقلاب که آن زمان رئیس جمهور و رئیس شورایعالی دفاع بودند از نیروهای خودکفایی حمایت می‌کنند تا این ایده اجرایی شود.
این مستندساز در توضیح دیگر پروژه‌ای که در مستند «تغییر مأموریت» به آن پرداخته شده است هم گفت: این پروژه مربوط به هواپیمای میگ ۲۵ بود که ساخت کشور روسیه بود و آن هم بالاترین تکنولوژی روز دنیا را داشت. شوروی آن زمان یک ابرقدرت بود و هواپیمایی ساخته بود که هیچ موشک و پدافندی نمی‌توانست جلوی آن را بگیرد، غیر از موشک‌هایی که خودشان در اختیار داشتند. نیروهای جهاد خودکفایی در این زمینه هم از موشک‌های دیگری استفاده می‌کنند و موفق می‌شوند جلوی میگ ۲۵ را هم بگیرند.
وی درباره نامگذاری مستند «تغییر مأموریت» توضیح داد: یکی از وجوه این نام به این دلیل بود که نیروهای خودکفایی در عمل مأموریت و کارکرد موشک‌ها را تغییر می‌دادند. موشکی که آنها برای زدن میگ ۲۵ استفاده کرده‌اند در واقع موشک‌هایی بوده که روی ناوها کاربرد داشته و با آن ناوها را منهدم می‌کردند. به تعبیری موشک دریا به دریا یا زمین به زمین را برای کاربرد هوایی استفاده کرده و به نوعی آن را تبدیل به موشک زمین به هوا کرده‌اند که تشریح جزییات آن بسیار تخصصی می‌شود.
وقتی راه میگ‌های عراق را سد کردیم
ریاحی ادامه داد: در اولین آزمایش وقتی موشک به سمت میگ شلیک می‌شود، موفق به اصابت نمی‌شود چرا که ارتفاع پرواز میگ بسیار بالا و سرعتش هم بالا بوده است. نیروهای خودکفایی تصمیم می‌گیرند سامانه پرتاب موشک را به بالای کوه منتقل کنند تا ارتفاع موشک بالاتر برود و بتوان میگ ۲۵ را شکار کند. موفق هم می‌شوند. صدام هواپیماهای میگ را در اختیار داشت و در شب‌های ماه رمضان سال ۶۵ با تمرکز روی تهران شهرهای ما را بمباران می‌کرد. همه ماجراهایی که در مستند روایت می‌شود مربوط به قبل از جنگ موشکی است که مردم هم در آن زمان شعار «موشک علیه موشک» را سر می‌دادند.
این مستندساز با اشاره به اینکه در این مستند به بخشی از نیروهای همافری که در جهاد خودکفایی نقش داشته‌اند پرداخته است، گفت: سراغ افرادی رفته‌ایم که در دسترس بودند و توانستیم با آن‌ها ارتباط بگیریم. اولین معاون خودکفایی ارتش هم امیرسرتیپ عطاءالله بازرگانی بودند. کار جهاد خودکفایی بیشتر ناظر به تولید تجهیزات بوده تا اینکه بخواهند خودشان در عملیات‌ها حضور داشته باشند. این گروه بیشتر مشغول تحقیق و پژوهش و اجرای پروژه‌های مختلف بوده است.
کارگردان مستند «تغییر مأموریت» درباره جذاب‌ترین تجربه شخصی خود در فرآیند ساخت این مستند هم گفت: من تا پیش از این مستند اطلاعات چندانی درباره نیروی هوایی و کارکرد موشک‌ها نداشتم. حتی نوع هواپیماها را از یکدیگر تشخیص نمی‌دادم. در مراحل پژوهش به مرور این شناخت را پیدا کردم و موضوع برایم جذاب شد. کارهای نیروی خودکفایی در آن مقطع بسیار برایم جالب بود و همین شناختی که نسبت به این گروه پیدا کردم برایم بسیار ارزشمند بود.
ریاحی در پایان درباره دستاوردهای مورد اشاره در این مستند گفت: مأموریت هواپیماهای اف ۱۴ حفاظت از آسمان ایران بود و تجهیز این هواپیماها در آن مقطع یکی از مهمترین دستاوردهای جریان جهادی خودکفایی بود. حتی در آن مقطع اعلام شد که هواپیماهای اف ۱۴ ایران موشک‌هایی را دارد که هیچ هواپیمای دیگری نمی‌تواند با آن تقابل کند. پروژه دوم هم به خوبی توانست جلوی پرواز میگ‌های عراقی را بگیرد و از شهرهای کشور محافظت کند. دستاورد اصلی کل این جریان هم کلید خوردن ماجرای خودکفایی در نیروهای مسلح ما بود که همچنان دستاوردهای آن را در حوزه مسائل نظامی شاهد هستیم.